Nghề viết càng phát triển, người viết (writer) càng có nhiều lựa chọn. Tuy nhiên, tốt hơn hết, người mới bắt đầu nên thử và chọn một kiểu viết mà mình cảm thấy phù hợp nhất để tập trung phát huy. Dưới đây là ba hướng đi phổ biến nhất hiện nay, trong đó có phóng sự báo chí, content writing và ghostwriting, đi kèm là những kiểu tính cách triển vọng với từng loại.
Nội dung chính:
1. Phóng sự báo chí (feature journalism)
Viết lách là một công việc độc lập. Tuy nhiên, nếu bạn thích vừa được làm việc một mình nhưng vừa được giao lưu với người khác thì hình thức này có thể là một lựa chọn lý tưởng. Đừng lo nếu bạn không được đào tạo về báo chí, đây là những dạng bài viết bạn có thể tự học và rút kinh nghiệm.
Các loại công việc liên quan đến feature journalism:
- Viết dạng Advertorial cho tạp chí: Đây là công việc mà bạn phải liên lạc với khách hàng muốn viết bài quảng cáo trên tạp chí. Bài viết có chủ đề nào đó liên quan đến dịch vụ và sản phẩm của họ. Chẳng hạn ngành hàng thực phẩm thì sẽ là bài viết về sức khỏe, ngành hàng về trẻ em sẽ là bài viết về giáo dục,...
- Bài viết về tiểu sử hay hồ sơ cá nhân: Đây thường là bài viết dạng dài liệt kê tính cách của người nổi tiếng: cuộc sống, sự nghiệp, chuyện bên lề hay quan điểm về một chủ đề nào đó của họ.
- Những dạng bài khác cũng liên quan đến xin ý kiến chuyên gia, trải nghiệm cá nhân, yêu cầu người viết phải liên lạc và phỏng vấn con người. Chẳng hạn: một bài viết về chứng tự kỷ cần có phỏng vấn cha mẹ ở nhiều gia đình và ít nhất một chuyên gia y tế.
- Những cuộc phỏng vấn có thể thực hiện qua gặp gỡ cá nhân, qua gọi thoại/video hay email.
Tính cách phù hợp với dạng viết này:
- Bạn thích nói chuyện với người lạ.
- Bạn có thể xây dựng mối quan hệ nhanh chóng.
- Bạn lanh lợi, linh hoạt trong suy nghĩ.
- Bạn không ngại chủ động liên lạc và dõi theo người khác.
- Bạn thân thiện - Người khác cảm thấy ấm áp và cởi mở khi ở bên bạn.
- Bạn là một người lắng nghe giỏi và có thể bắt đúng những câu nói quan trọng khi ai đó đang nói (hoặc bạn có thể dùng thiết bị ghi âm, đừng quên hỏi ý kiến của người được phỏng vấn trước).
2. Viết nội dung (Content Writing)
Viết content không phải là sự lựa chọn hoàn hảo cho những cây viết muốn xây dựng danh tiếng, bởi tên bạn không được xuất hiện trên thành phẩm cuối cùng, nhưng đây là một công việc có thể làm bạn hài lòng. Có rất nhiều doanh nghiệp cần nội dung nhưng họ không có đủ kỹ năng để làm điều đó.
Viết content khá đa dạng, nhiều thách thức và bạn chính là người giúp đỡ người khác xây dựng doanh nghiệp của họ.
Các loại công việc liên quan đến content writing:
- Blogger — Bạn viết bài dựa trên chủ đề mà khách hàng chọn. Có thể tên và thông tin của bạn sẽ được đề cập ở blog.
- Copywriter — Bạn viết mô tả sản phẩm, mô tả doanh nghiệp ở website, viết brochure, quảng cáo,.v.v. Đôi khi bạn cần trau chuốt lại những nội dung mà khách hàng đã viết, hoặc đôi khi bạn viết dựa trên dàn bài họ đã trao đổi với bạn.
- Người viết cho Marketing thương hiệu Bạn phỏng vấn khách hàng và kể câu chuyện thương hiệu của họ. Có thể bạn sẽ sử dụng những trường hợp có thật (case study) hoặc ví dụ từ khách hàng của họ.
- Technical writer Bạn sẽ viết những nội dung hướng dẫn, giải thích để giúp người đọc dễ hiểu hơn. Đó là dạng bài viết “Làm sao để…” (How-to), hướng dẫn, giải thích chi tiết cách hoạt động, tờ thông tin, hướng dẫn sử dụng,...
- Người viết cho mạng xã hội (Social media writer) — Bạn viết những bài post trên mạng xã hội, nội dung tương tác như minigame, quizz. Bạn làm việc với khách hàng và viết với tư cách đại diện thương hiệu.
- Người viết content dạng dài (Long-form content writer) - Nếu bạn thích viết dài, đây có thể là thể loại dành cho bạn. Những người viết dạng dài thường giúp khách hàng của họ với e-book, case study, bài viết blog hơn 2000 chữ,... Họ thường viết trong một lĩnh vực hẹp cụ thể nào đó.
- Người viết dạng giáo dục (Educational writer) — Bạn viết hướng dẫn, tư liệu giáo dục cho trường học, hay tạo ra chương trình giảng dạy. Thường những người viết này từng làm giáo viên hoặc là có một chuyên môn cụ thể nào đó.
- Việc làm content ngày nay ngày càng mở rộng: như viết email, hỗ trợ tổ chức chính phủ với các báo cáo và nội dung công khai, viết kịch bản quảng cáo hay podcast,... Điều tuyệt vời về content writing là nó cực kỳ đa dạng.
Tính cách phù hợp với dạng viết này:
- Bạn có thể linh hoạt thay đổi câu chữ tùy thuộc nhu cầu khách hàng.
- Bạn lắng nghe tốt những gì khách hàng muốn và truyền thông nó một cách chuyên nghiệp.
- Bạn có thể làm việc với thời hạn gấp.
- Bạn vui vẻ làm lại và thay đổi sản phẩm cho khách hàng (dựa trên giới hạn đã thỏa thuận).
- Bạn có thể đàm phán với khách hàng để đưa ra những giới hạn giữa hai bên.
- Bạn thích giúp đỡ người khác cũng như dự án của họ.
- Bạn nhận thấy viết lách (trong giới hạn) là một thử thách hơn là công việc nhàm chán.
- Bạn có thể viết về bất cứ thứ gì và có kỹ năng nghiên cứu tốt.
3. Ghostwriting
Nếu bạn muốn được sáng tạo hơn trong công việc, ghostwriting là một lựa chọn thú vị. Ghostwriting có thể là viết cho tiểu thuyết hoặc phi tiểu thuyết. Những công ty hay cá nhân thuê một “người viết ma” để biến ý tưởng của họ thành hiện thực, cho dù đó là tiểu thuyết, kịch bản, e-book, hồi ký hay truyện ngắn. Ghostwriter không được ghi tên lên sản phẩm hay nhận tiền bản quyền, chỉ được nhận một khoản tiền cho công việc. Là ghostwriter, bạn sẽ phối hợp với khách hàng và sản xuất ra nội dung tương ứng với dàn bài họ đưa ra. Thường thì những dàn bài này sẽ linh hoạt, cho bạn không gian để sáng tạo.
Nếu bạn yêu thích viết lách và muốn một khoản thù lao đảm bảo hơn là cố gắng viết và xuất bản sách thì ghostwriting là một lựa chọn tuyệt vời.
Tích cách phù hợp với dạng viết này:
- Bạn có những kỹ năng viết lách tuyệt vời
- Bạn có thể suy nghĩ sáng tạo và tối ưu hóa ý tưởng của khách hàng.
- Bạn làm việc ăn ý với người khác và có thể phối hợp trong các dự án.
- Bạn không sợ sự thay đổi và có thể đối phó với sự phê bình.
- Bạn yêu viết và không quan tâm liệu có tên mình trên sản phẩm hay không.
- Bạn thích viết dạng nội dung dài (hơn 5,000 từ)
- Bạn đáp ứng đúng thời hạn và làm việc sát sao với lịch trình.
- Bạn có sự bền bỉ với dự án dài và có thể làm một nhiệm vụ kéo dài nhiều tháng.
Trên đây chỉ là 3 con đường viết lách nổi bật cho những người muốn theo đuổi chuyên nghiệp. Nếu bạn mới bắt đầu, đừng ngần ngại thử hết tất cả các thể loại để thấy đâu là loại công việc phù hợp với mình nhất.
(Writerslife)